Nỗ lực rất lớn của Chính phủ và quyết tâm rất cao của Thủ tướng
(Chinhphu.vn) – Theo TS Nguyễn Đình Cung, phải nhìn lại bối
cảnh rất khó khăn khi bắt đầu nhiệm kỳ này mới thấy được nỗ lực thay đổi
rất lớn của Chính phủ, các thành viên Chính phủ, với quyết tâm chính
trị rất cao của Thủ tướng trong việc hoàn thành nhiệm vụ.
(Chinhphu.vn) – Theo TS Nguyễn Đình Cung, phải nhìn lại bối
cảnh rất khó khăn khi bắt đầu nhiệm kỳ này mới thấy được nỗ lực thay đổi
rất lớn của Chính phủ, các thành viên Chính phủ, với quyết tâm chính
trị rất cao của Thủ tướng trong việc hoàn thành nhiệm vụ.
TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện
Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), trả lời phỏng vấn Báo điện
tử Chính phủ về những định hướng lớn, những đổi mới trong cách thức chỉ
đạo, điều hành của Chính phủ năm 2017.
Đến thời điểm này, ông đánh giá như thế nào về những kết quả đã đạt được trong năm 2017?
TS Nguyễn Đình Cung:
Phải nói rằng nhiệm kỳ mới của Chính phủ được bắt đầu trong một thời
điểm rất khó khăn. Tuy rằng khủng hoảng đã qua, kinh tế vĩ mô đã ổn định
dần và ngày càng vững chắc hơn nhưng có nhiều yếu tố rất không thuận
lợi.
Cụ thể, tốc độ tăng trưởng kinh tế vẫn
trong đà đi xuống, tuy rằng vẫn tương đối cao. Kết quả của chuyển đổi mô
hình tăng trưởng chưa có nhiều dấu hiệu thay đổi, ví dụ tăng trưởng của
năm 2015 ở mức cao nhưng nhìn chung phụ thuộc chủ yếu vào khai thác
thêm tài nguyên như dầu hay than đá.
Đặc biệt, thiên tai, hạn hán ở khu vực
ĐBSCL và cả dải miền Trung, kết hợp với sự cố môi trường biển dẫn tới
nông nghiệp, thủy sản và một mức độ nào đó là du lịch, giảm sút nghiêm
trọng.
Hàng loạt dự án đầu tư của doanh nghiệp
nhà nước, không chỉ là 12 dự án của ngành công thương, bị đắp chiếu. Nợ
xấu và nợ tiềm ẩn xấu chưa được giải quyết căn bản.
Bên ngoài, xu hướng phơi phới của hội
nhập kinh tế quốc tế có chiều hướng chùng lại khi Hoa Kỳ có những điều
chỉnh chính sách. Do đó, xu hướng hội nhập của Việt Nam và đặc biệt là
việc tiếp cận thị trường Hoa Kỳ, châu Âu không thuận lắm.
Trong khi đó, xã hội rất kỳ vọng vào Chính phủ mới với những khuôn mặt mới.
Chúng ta phải nhìn lại hoàn cảnh khách
quan như vậy mới thấy được những nỗ lực thay đổi rất lớn của Chính phủ,
các thành viên Chính phủ và ở mức độ nào đó của các địa phương. Trong
đó, có những thay đổi tạo ra khác biệt, ảnh hưởng lâu dài và trên cơ sở
thay đổi đó có thể dự đoán những diễn biến tương lai.
Quyết tâm chính trị rất cao của Thủ tướng
Vậy ông đánh giá như thế nào về những
đổi mới trong chỉ đạo, điều hành của Chính phủ - nguyên nhân quan trọng
dẫn tới các kết quả đạt được?
TS Nguyễn Đình Cung:
Đầu tiên, phải nói rằng Thủ tướng có một quyết tâm chính trị rất cao là
phải hoàn thành nhiệm vụ. Người đứng đầu không thể chần chừ là “năm nay
khó lắm, không làm được”, dù mục tiêu đặt ra cũng không phải thấp, đặc
biệt là mục tiêu tăng trưởng GDP. Phải đánh giá cao quyết tâm này, nếu
người đứng đầu rụt rè thì không thể đạt được mục tiêu GDP và như thế
nhiều mục tiêu khác cũng không đạt được.
Thứ hai, trong điều hành, Thủ tướng đã
điều hành vừa theo chiều rộng, vừa chỉ đạo điểm. Diện rộng là cải cách
thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh, chỉ đạo điểm là nhìn nhận vào
những ngành nào, địa phương nào, doanh nghiệp nào có tiềm năng tăng
trưởng thì trực tiếp chỉ đạo, huy động hết tiềm năng. Việc cải thiện môi
trường kinh doanh cũng bắt đầu chú ý tới những vướng mắc cụ thể của các
văn bản, sự chần chừ, trì trệ hay trì hoãn của một vài Bộ, chỉ đạo
quyết liệt để thúc đẩy, triển khai. Tức là vừa đẩy, vừa kéo.
Vì thế, các ngành tăng trưởng tương đối
đều nhưng có những ngành, những dự án đưa vào vận hành sớm hơn, khai
thác tốt hơn tiềm năng. Cùng với đó, Chính phủ cũng không quên tái cơ
cấu nền kinh tế, dù cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh
chính là nền tảng quan trọng nhất của tái cơ cấu.
Trong việc cổ phần hóa, thoái vốn doanh
nghiệp nhà nước, Chính phủ chọn những điểm để chỉ đạo khá quyết liệt như
việc bán vốn nhà nước tại Sabeco, Vinamilk. Để làm được việc này, Chính
phủ, Thủ tướng không chỉ chỉ đạo sự vụ mà còn phải soạn thảo văn bản
quy phạm pháp luật, chỉ đạo xây dựng và thực hiện các phương án, thực
hiện một cách minh bạch theo cơ chế thị trường. Hiện nay, khi có những
chần chừ, do dự trong cải cách, thì thương vụ Sabeco phải được đánh giá
rất cao ở tính quyết liệt, quyết tâm thực hiện, thực hiện bằng được một
cách minh bạch theo cơ chế thị trường, bảo đảm lợi ích cao nhất của nhà
nước.
Việc xử lý nợ xấu cũng bắt đầu có dấu
hiệu tích cực với việc thực hiện Nghị quyết của Quốc hội. VAMC đã tích
cực hơn, xây dựng thị trường nợ tốt hơn, với việc đưa ra bán đấu giá tòa
nhà Saigon One Tower.
Trong nông nghiệp, Bộ trưởng Nguyễn Xuân
Cường rất nhiệt huyết, chỉ đạo quyết liệt trong tìm kiếm cách thức mới
tổ chức sản xuất, hỗ trợ doanh nghiệp, tìm kiếm sản phẩm mới…, tức là
rất hành động.
Tất cả những kết quả đó tạo thực tiễn tốt cho các định hướng tiếp theo.
Tổ công tác của Thủ tướng và chuyển động mạnh từ các Bộ
Cải cách thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh là một khâu đột phá. Nhiệm vụ này đã được triển khai ra sao trong năm qua?
TS Nguyễn Đình Cung:
Ngân hàng Thế giới đã đánh giá năm ngoái Việt Nam tăng 9 bậc về xếp hạng
môi trường kinh doanh, năm nay tăng 13 bậc, trong 2 năm tăng 23 bậc.
Kết quả này chưa bao giờ có. Tất nhiên đây là kết quả của cả một quá
trình, nhưng chưa bao giờ như trong thời gian qua khi tại tất cả các
cuộc họp, các hội nghị, các sự kiện, Thủ tướng đều có thông điệp về cải
cách, cải thiện môi trường kinh doanh. Không khi nào mà Nghị quyết hằng
tháng của Chính phủ đều đề cập tới vấn đề này. Có mấy Nghị quyết chuyên
đề về cải thiện môi trường kinh doanh.
Đặc biệt là Chính phủ, Thủ tướng đã sử
dụng rất nhiều các báo cáo độc lập của Phòng Thương mại và Công nghiệp
Việt Nam (VCCI), CIEM làm tài liệu tham khảo và ra quyết định. Có những
quyết định rất cụ thể, như phải bỏ cho được từ 1/3-1/2 điều kiện kinh
doanh hiện có, bỏ 1/2 số mặt hàng phải kiểm tra chuyên ngành trước khi
thông quan.
Phải nói rằng năm ngoái, những người như
tôi rất lo lắng khi Thủ tướng hành động rất mạnh nhưng ở dưới chậm
chuyển động. Nhưng sang năm 2017, có thể thấy các Bộ trưởng đã thấm
thía, có chuyển biến rõ nét, không chỉ ở một bộ.
Trong cách thức điều hành, một điểm rất
nổi bật là việc Thủ tướng thành lập Tổ công tác, đã đóng vai trò như
cánh tay nối dài, truyền đạt thông tin chỉ đạo từ cuộc họp của Chính phủ
đến các Bộ, để các Bộ không quên những chỉ đạo của Thủ tướng. Qua các
cuộc kiểm tra của Tổ công tác, làm tốt thì Thủ tướng khen, làm chưa tốt
thì Thủ tướng nhắc nhở. Tổ cũng mời báo chí tham gia rất đông đảo, tạo
sức ép dư luận rất lớn với hoạt động của các Bộ. Hoạt động của Tổ công
tác rất có tác dụng và phần lớn các Bộ đã thay đổi.
Đầu tiên phải đánh giá cao Bộ Công
Thương – đóng vai trò quan trọng của người đi đầu, mà đã làm tương đối
nhiều. Rồi sau đó Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Xây dựng
rất quyết liệt, Bộ Khoa học và Công nghệ trước đây đứng xa cải cách thì
nay cũng đã thay đổi. Bộ Y tế có lúc như chần chừ nhưng cuối cùng cũng
phải vào cuộc cải cách.
Rất nhiều khó khăn, vướng mắc cụ thể từ
văn bản pháp luật đã được giải quyết, hàng loạt văn bản khác đang được
sửa đổi. Điều quan trọng, sự thay đổi này là tự thân, xuất phát từ việc
thay đổi tư duy, xuất phát từ động lực của các Bộ, do đó sẽ là thay đổi
bền vững.
Đấy là điểm khác biệt rất lớn của năm
2017, của nhiệm kỳ này và với xu thế như thế thì chắc chắn môi trường
kinh doanh của Việt Nam năm 2018 sẽ thuận lợi hơn nhiều.
Tuy nhiên, nếu các Bộ chuyển động nhanh
và mạnh như thế thì địa phương chưa được như vậy. Ví dụ Thủ tướng chỉ
đạo chỉ thanh tra kiểm tra doanh nghiệp 1 lần nhưng doanh nghiệp vẫn kêu
nhiều về tình trạng vô lý trong một ngày phải tiếp 3-4 đoàn kiểm tra.
Nhìn tổng thể lại, trong điều hành,
Chính phủ, Thủ tướng đã quyết liệt, vừa tạo động lực, vừa tạo sức ép,
vừa tạo sức ép hành chính, vừa sức ép dư luận xã hội. Chính phủ đã có
những giải pháp căn cơ hơn.
Điểm then chốt để cải cách trong thời gian tới
Theo ông, trong thời gian tới, định hướng cải cách cần tập trung vào vấn đề nào như là khâu đột phá quan trọng nhất?
TS Nguyễn Đình Cung:
Cải cách thể chế và cải thiện môi trường kinh doanh sắp tới phải chú
trọng tới việc phát triển thị trường các nhân tố sản xuất. Muốn xây dựng
nền kinh tế thị trường hiện đại, hội nhập, chúng ta đã có thị trường
hàng hóa dịch vụ tương đối phát triển, được đánh giá khá cao theo Diễn
đàn Kinh tế Thế giới, nhưng thị trường các nhân tố sản xuất thì còn kém
phát triển. Các thị trường này phải được phát triển để đóng vai trò chủ
yếu trong việc huy động, phân bổ nguồn lực có hiệu quả, thay thế cho cơ
chế phân bổ nguồn lực theo hướng xin - cho, chạy chọt
Đại hội XII và nghị quyết Trung ương đã
nói rất nhiều lần là phải phát triển thị trường nhân tố sản xuất, đặc
biệt là thị trường quyền sử dụng đất, nhất là đất nông nghiệp để thay
đổi cách thức tổ chức sản xuất nông nghiệp.
Các nghị quyết cũng yêu cầu phát triển
thị trường tài chính cho hài hòa, cân bằng hơn và theo tôi, cần một sự
đánh giá toàn diện hơn về thị trường tài chính hiện nay, nhận diện những
chỗ méo mó, có sự can thiệp hành chính, từ đó thay đổi, cải cách theo
hướng thị trường hơn. Thị trường tín dụng cũng vậy.
Trong thị trường lao động hiện nay,
chúng ta nhấn mạnh nhiều đến yếu tố xã hội, chẳng hạn như việc tăng
lương. Nhưng quan trọng hơn là phải tạo ra thể chế, môi trường để khuyến
khích doanh nghiệp làm ăn, tạo ra nhiều công ăn việc làm, như thế thì
sẽ bảo vệ được tất cả mọi người lao động chứ không chỉ vài triệu người
lao động trong khu vực chính thức.
Nói kỹ hơn về thị trường quyền sử dụng
đất. Nút thắt của tái cơ cấu nông nghiệp hiện nay nằm ở việc sử dụng
ruộng đất. Một đánh giá gần đây của một công ty Nhật Bản làm tư vấn cho
Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy, nếu chúng ta thúc đẩy được thị
trường quyền sử dụng đất thì GDP có thể tăng thêm 1,5% mỗi năm trong
nhiều năm, như năm nay tăng trưởng GDP 6,7% thì có thể đạt 8,2%. Phải
xây dựng cơ chế để quyền sử dụng đất dễ dàng được chuyển nhượng, tức là
vốn hóa được tài sản này, chuyển hóa đất thành tiền. Theo tôi, việc đổi
mới này nên để Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn làm vì họ có động
lực để làm, động lực để phát huy tiềm năng đất đai, phát triển nông
nghiệp. Từ đó, giải phóng nguồn tài nguyên cực kỳ tiềm năng là đất đai.
Xin trân trọng cám ơn ông!
Hà Chính (thực hiện)
admin